«Ρε φίλε, τρώγεται ο μετασχηματισμός;»

Ένα τραγικά σκωπτικό ερώτημα και η απάντησή του: όχι, δεν τρώγεται με τίποτα, ειδικά όταν επιχειρείται μηχανιστικά… 

Γράφει ο Νίκος Τσαγκρής

Δεν είχα συνειδητοποιήσει την αβυσσαλέα θεωρητικότητα του πράγματος, μέχρι που άκουσα την ανατρεπτική ατάκα ενός πτωχευμένου μικρομεσαίου φίλου – θύματος της μνημονιακής λαίλαπας: «ρε φίλε, τι είναι αυτός ο κοινωνικός μετασχηματισμός που τσαμπουνάτε; Τρώγεται;». 

Αλήθεια, «τρώγεται» ο κοινωνικός μετασχηματισμός, έχει ενεργειακή αξία, δηλαδή παραγωγική και οικονομική αξία και υπεραξία, μπορεί να οδηγήσει άμεσα μια κοινωνία του σύγχρονου καπιταλιστικού κόσμου από την ανέχεια στην ευημερία, από την φτώχεια στον πλούτο; Και αν όχι, γιατί «φοριέται» τόσο πολύ από την σύγχρονη Αριστερά, γιατί ο όρος «κοινωνικός μετασχηματισμός» υπήρχε σε κάθε ομιλία κάθε συνέδρου του ΣΥΡΙΖΑ, γιατί «φορέθηκε» τόσο πολύ από τον Πρόεδρο, τον Γραμματέα και τα στελέχη του κόμματος; 

Γνωρίζουν, άραγε, όλοι όσοι χρησιμοποίησαν και χρησιμοποιούν τον συγκεκριμένο όρο ως σοσιαλιστική πανάκεια, την απόσταση της θεωρίας του απ’ την πράξη του; Τις δυνατότητες, δηλαδή, πρακτικής εφαρμογής ενός κοινωνικού μετασχηματισμού στις «συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες», με τους «συγκεκριμένους συσχετισμούς δυνάμεων» και τη «συγκεκριμένη κοινωνική διαστρωμάτωση», σε έναν χρόνο που ούτε οι κοινωνικές συνθήκες, ούτε οι συσχετισμοί των δυνάμεων, ούτε η κοινωνική διαστρωμάτωση είναι συγκεκριμένες; Υπάρχει, τέλος, σχέδιο του κυβερνώντος κόμματος για έναν – κάποιο κοινωνικό μετασχηματισμό, προς μια – κάποια συστημική κατεύθυνση, και ποιο είναι αυτό; 

Στις συνεδριακές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ διακρίνονται θραύσματα ενός θολού οράματος για τον «κοινωνικό μετασχηματισμό προς έναν σοσιαλισμό με δημοκρατία, ελευθερία και κοινωνική αλληλεγγύη, μέσα από συνεχείς ρήξεις και επίγνωση του εκάστοτε υπάρχοντος συσχετισμού δυνάμεων στις σύγχρονες συνθήκες κυριαρχίας του παγκοσμιοποιημένου νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού». Αλλά είναι αυτό το σχέδιο, η στρατηγική του μοναδικού κυβερνώντος κόμματος της ριζοσπαστικής Αριστεράς στην Ευρώπη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό; 

Αυτοψία στην κοινωνία 

Το να υπόσχεσαι έναν σοσιαλισμό με δημοκρατία, ελευθερία και κοινωνική αλληλεγγύη είναι πανεύκολο. Όμως, ακόμα και στην σημερινή πολιτική πραγματικότητα αποτελεί ζητούμενο ένας θετικός ορισμός του σοσιαλισμού, καθώς εκκρεμεί διαρκώς η αποσαφήνιση των κύριων εννοιών του. Ενώ, τα ερωτήματα για την ποιότητα της δημοκρατίας και της ελευθερίας που προϋποτίθενται ώστε ο «σοσιαλισμός» να είναι ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ, παραμένουν εκκρεμή. Αλλά αυτό είναι το λιγότερο: για να μετασχηματίσεις μια κοινωνία πρέπει να την γνωρίζεις ποσοτικά και ποιοτικά, να γνωρίζεις την ταξική – οικονομική – πολιτιστική διαστρωμάτωσή της και τα πολιτικά «θέλω» της. Τα γνωρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ; 

Έγραφα στο προηγούμενο άρθρο μου ότι το συνέδριο θα έπρεπε να εστιάσει το βλέμμα στην μετασχηματισμένη από τα μνημόνια ελληνική κοινωνία: «και δεν εννοώ τον μειονοτικό κόσμο της κοινωνίας των καταφρονεμένων, που ο ΣΥΡΙΖΑ (κυβέρνηση και κόμμα) ονομάζει «χαμηλά εισοδήματα» και τον εξαντλεί σε μισθωτούς και συνταξιούχους των εξακοσίων -επτακοσίων ευρώ. Εννοώ τον πλειοψηφικό κόσμο της ρημαγμένης μεσαίας τάξης. Της οποίας το πλαφόν εισοδηματικού μεγέθους ορίζεται από τον (αυτοπροσδιοριζόμενο ως κομμουνιστή) υπουργό Κατρούγκαλο στο… ιλιγγιώδες ποσό των 1300 ευρώ*, όταν ο μέσος όρος των άμεσων και έμμεσων φόρων που τους χρεώνει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ξεπερνά τα 600 ευρώ. Με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος της πάλαι – ποτέ «μεγάλης – μεσαίας τάξης» να εκπίπτει στην κατηγορία «χαμηλά εισοδήματα»: άνθρωποι που λυγίζουν υπό το κράτος της απογοήτευσής τους από την «πρώτη φορά Αριστερά», υπό το κράτος της άγονης προσμονής τους για μια κάποια βελτίωση της βίαια απαξιωμένης καθημερινής τους ζωής…»

Η φτωχοποίηση 

Εδώ επανέρχεται το τραγικά σκωπτικό ερώτημα του πτωχευμένου μικρομεσαίου φίλου μου: Αλήθεια, «τρώγεται» ο κοινωνικός μετασχηματισμός; Φυσικά, η απάντηση είναι ότι δεν τρώγεται με τίποτα, ειδικά όταν επιχειρείται μηχανιστικά, με βάση τις θεωρητικές προσεγγίσεις των μαρξιστικών και μεταμαρξιστικών δοκιμίων. Ωστόσο, ο κοινωνικός μετασχηματισμός ως αναζήτηση του «καλύτερου κόσμου» παραμένει το μεγάλο ζητούμενο της πολιτικής φιλοσοφίας. Και μπορεί ή να επιβάλλεται, με προϋπόθεση την αριθμητική, οικονομική, πολιτική, στρατιωτική ισχύ του επιβολέα ή του (επαναστατικού, κινηματικού, κυβερνητικού) φορέα του, ή να προκύπτει ως κάτι «νομοτελειακό» και «αναπότρεπτο», υπό το κράτος βίαιων πολιτικών, οικονομικών, πολιτισμικών κρίσεων.  

Στην προκειμένη περίπτωση (στο ελληνικό παρόν) συμβαίνει το δεύτερο: βιώνουμε έναν αρνητικό κοινωνικό μετασχηματισμό – με βασικό χαρακτηριστικό τη φτωχοποίηση των μεσαίων στρωμάτων, τον υποβιβασμό τους στην κατηγορία «ασθενέστερες οικονομικές τάξεις» – υπό το κράτος «βίαιων πολιτικών, οικονομικών και πολιτισμικών κρίσεων». Υπό το κράτος της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων. Μπορούμε, μάλιστα, να υποστηρίξουμε την άποψη ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είναι απότοκο προϊόν του εν λόγω «ταξικού ανασχηματισμού». Με λαϊκή εντολή να τον «γλυκάνει», επιχειρώντας έναν κοινωνικό μετασχηματισμό που να… τρώγεται, αν καταλαβαίνετε τι εννοώ. 

Βασική προϋπόθεση μια προγραμματική ανακατεύθυνση επικεντρωμένη στην εισοδηματική ανάκαμψη των εκατομμυρίων νεόπτωχων της «μεσαίας τάξης». Που φυτοζωούν στην κατηγορία «ασθενέστερα λαϊκά στρώματα», χωρίς να το «βλέπει» ο ΣΥΡΙΖΑ.