Σκέφτομαι την Τουρκία. Τη σκέφτομαι με τη σκέψη του μέσου Έλληνα: Μια χώρα μίζερη, αρπακτική, απολίτιστη, κοσμοφοβική, κομπλεξική... Σκέφτομαι την Κωνσταντινούπολη. Με την ίδια σκέψη, τη σκέψη του μέσου Έλληνα: Μια πόλη σαγηνευτική, κοσμοπολίτισσα, για πάντα αγαπημένη... Κάπως έτσι, ή ακριβώς έτσι. Τα αισθήματά μας για τη γείτονα παραμένουν διχασμένα, καθώς παραδίδονται από γενιά σε γενιά, συντηρώντας μια ιδιότυπη σχέση αγάπης - μίσους μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων: Αγάπη όταν σκεφτόμαστε την Τουρκία με το πολιτισμικό σήμα που μας εκπέμπει η Κωνσταντινούπολη, η Σμύρνη και κάποιες ακόμα προγονικές πόλεις - «πατρίδες». Μίσος όταν τη σκεφτόμαστε με το «βαρβαρικό» περίβλημα της Άγκυρας και του ανατολικού βάθους.
Καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει σήμερα στην Τουρκία; Έχω την αίσθηση ότι γνωρίζουμε περισσότερα για τον Τούρκο ποδοσφαιριστή Ιλάϊ Γκουντογκάν και τα κατορθώματά του στον τελικό του Τσάμπιονς Λίγκ μεταξύ Μπάγερν – Ντόρτμουντ, από όσα γνωρίζουμε για τον Τούρκο πρωθυπουργό Ταγίπ Ερντογάν και τα κατορθώματά του στα ημιτελικά της μάχης μεταξύ Ισλαμιστών – Κεμαλικών, που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη…
«Θέλουν να διοικούν σαν σουλτάνοι»
Η «μάχη» έχει να κάνει και με τη συνταγματική μεταρρύθμιση∙ μια μεταρρύθμιση που, απ’ το 2010, σέρνεται στα κομματικά και στρατιωτικά βιλαέτια, σκοντάφτοντας πότε ανάμεσα στις ταλαντεύσεις της κεμαλικής στρατοκρατίας (που καλείται να «παραδώσει τα όπλα») και πότε ανάμεσα στους φόβους (όχι μόνο της αριστεράς) για μια συνταγματικά κατοχυρωμένη ισλαμοποίηση της χώρας. Ισλαμοποίηση που, ούτως ή άλλως, εν μέσω των συνταγματικών… καθυστερήσεων επιταχύνεται, και αυτό είναι ένα απ’ τα «κατορθώματα» του Ερντογάν, αλλά και η βασική αιτία για το λαϊκό ξέσπασμα στην πλατεία Ταξίμ: «Όλα όσα συμβαίνουν εδώ έχουν να κάνουν με την υπεροχή και το ότι θέλουν να διοικούν τον λαό σαν να είναι σουλτάνοι», απαντά η τουρκάλα διαδηλώτρια της πλατείας Ταξίμ, Σεκίν Μπαρμπάρος, όταν τη ρωτάει ο δημοσιογράφος για τα αίτια της εξέγερσης. Και προσθέτει: «πότε μας ρώτησαν τι είναι αυτό που επιθυμούμε; Έχουμε τρεις φορές πάνω σε τζαμιά κι όμως χτίζουν νέα τζαμιά. Έχουμε ήδη οκτώ εμπορικά κέντρα κοντά στην Ταξίμ και όμως θέλουν να χτίσουν κι άλλο…»
Μαστίγιο και καρότο
Ο σουλτάνος Ταγίπ Ερντογάν: από το καρότο της οικονομικής ανάπτυξης και της βελτίωσης του οικονομικού επιπέδου της μέσης τουρκικής οικογένειας, στο μαστίγιο της κατάργησης βασικών ελευθεριών και δικαιωμάτων. Από το καρότο του «εκδημοκρατισμού» (με το δημοψήφισμα του 2010 για νέο Σύνταγμα) στο μαστίγιο της δημοκρατικής αποδόμησης: το πέρασμα σε έναν ακραίο αυταρχισμό με δεκάδες απαγορεύσεις ισλαμικής εμπνεύσεως (από τη μπύρα και το ρακί ως τον δημόσιο εναγκαλισμό και το φιλί), καθώς και δικτατορικές εφαρμογές (λογοκρισία των ΜΜΕ, δίκες δημοσιογράφων, βασανιστήρια, αστυνομικές βαρβαρότητες) και ρητορική του τύπου «το τουϊτερ και τα σόσιαλ μίντια είναι μπελάς…»
«Συμπεριφέρεται ως δικτάτορας», λέει ο ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Ενώ ο Αβντίν Τερεκί, ένας εικοσάχρονος σκηνίτης της πλατείας Ταξίμ σαρκάζει: «μας κατάντησε νοσταλγούς ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος. Να γίνει κάτι να γλυτώσουμε από την καταπίεση!..»
Ζωντανό το «ενδιαφέρον» του στρατού…
Ένας Τούρκος φίλος, γνωστός συγγραφέας* στη χώρα του, μου γράφει πως ακόμα και τώρα, ο φόβος ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος, ανεξάρτητα αν είναι υπαρκτός ή όχι, είναι ζωντανός στο υποσυνείδητο των Τούρκων: βέβαια, το ‘79 η επέμβαση έγινε με αφορμή την αδυναμία της τουρκικής Βουλής να εκλέξει πρόεδρο, μου θυμίζει. Αλλά και η εξέγερση στο Ταξίμ προέρχεται από μια κρίση, την κρίση της Δημοκρατίας. Είναι η πιο σοβαρή πολιτική κρίση μετά το ‘79-‘80. Πρόκειται για την μεγάλη αντεπίθεση των «κοσμικών» στις «κλιμακούμενες από το 2002, αντιδημοκρατικές κυβερνητικές επιλογές και ενέργειες», μια μεγέθυνση των ταραχών του 2010. Τότε η κόντρα είχε προκαλέσει το «ενδιαφέρον» του στρατού, τον οποίο η τουρκική νομοθεσία εξακολουθούσε να ορίζει ως θεματοφύλακα του κοσμικού κράτους! Αλλά και σήμερα, με την συνταγματική εκκρεμότητα, ο φόβος του πραξικοπήματος** ξυπνάει. Την ώρα που (τι μελαγχολία!) το ΑΚΠ και η κυβέρνηση Ερντογάν, αλλά και οι περισσότεροι από εμάς τους «κοσμικούς» της Ισταμπούλ, κι εσείς μαζί μας, οι Έλληνες, διεκδικούμε, ή λέμε ότι διεκδικούμε, την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση...
«Πίσω από την «Επανάσταση των Δέντρων» κρύβεται μια, εδώ και καιρό, διογκούμενη δυσαρέσκεια απέναντι στον άνθρωπο που έβαλε την Τουρκία στην Ευρώπη αλλά, σιγά – σιγά, αρχίζει να τη βγάζει από το παράθυρο» έγραψε ένας σχολιαστής του Εκόνομιστ. Είναι έτσι;
Η διάχυτη μελαγχολία της Πόλης
Στο βιβλίο του Ορχάν Παμούκ «Ισταμπούλ», είναι διάχυτη η μελαγχολία της Πόλης και των κατοίκων της. Ο συγγραφέας την αφήνει να χρωματίζει κάθε σελίδα, κάθε κεφάλαιο. Να βάφει με το λυπημένο γκρίζο της τα σοκάκια του Ταξίμ, τις παραλίες του Βοσπόρου, αλλά και τις μνήμες των προσώπων. Το μέσα και το έξω των Τούρκων της Πόλης, το βλέμμα τους, το ντύσιμό τους. Αποδίδει αυτή τη μελαγχολία –μέρος της, εν πάση περιπτώσει– σε ένα αίσθημα «ευρωπαϊκής απόρριψης» που, παραδοσιακά, εισπράττουν οι Τούρκοι της Πόλης. Αίσθημα του οποίου η άλλη όψη είναι η απόρριψη της απόρριψης: Δεν μας γουστάρετε - δεν σας γουστάρουμε...
Είμαι περίεργος να μάθω ποιο είναι το ποσοστό των Τούρκων της Πόλης που θέλουν την ένταξη στην Ε.Ε. Για τους αντίστοιχους Έλληνες, είμαι σίγουρος: Όσοι βλέπουν την Τουρκία με συναισθηματικό πρόσημο την Κωνσταντινούπολη. Και οι επαγγελματίες πολιτικοί και διπλωμάτες βέβαια, που πιστεύουν ότι, με την ένταξη της Τουρκίας, θα απαλλαγούν για πάντα από τις διεκδικητικές οχλήσεις της. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, οι περισσότεροι, Έλληνες και Τούρκοι, οι περισσότεροι ενταγμένοι ή μη «Ευρωπαίοι», να πούμε, δεν ήμαστε σε θέση να θέλουμε ή να μη θέλουμε. Γιατί δεν μπορούμε να δούμε – ούτε καν να φανταστούμε μπορούμε – οποιοδήποτε μέλλον σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση με αμφίβολο παρόν και μέλλον…
*Τζαν Εργιουμλού (κυκλοφορεί στην Ελλάδα το μυθιστόρημά του Καλημέρχαμπα Σμύρνη)
** Στην Τουρκία έχουν γίνει τέσσερα στρατιωτικά πραξικοπήματα: το 1960, το 1971, το 1980 και το 1997. Περίπου 650.000 άτομα συνελήφθησαν και 1.683.000 κρατήθηκαν σε αστυνομικά τμήματα. 230.000 άτομα προσήχθησαν ενώπιον δικαστηρίων κυρίως για πολιτικούς λόγους και 517 καταδικάστηκαν σε θάνατο, ενώ 7.000 αντιμετώπισαν κατηγορίες που επισύρουν την επιβολή θανατικής ποινής. Απ’ αυτούς που καταδικάστηκαν σε θάνατο εκτελέστηκαν 50. Εξάλλου, λόγω των βασανιστηρίων και των απάνθρωπων συνθηκών που επικρατούσαν στις φυλακές, άλλα 299 άτομα, που κρατούνταν εκεί, πέθαναν. (πηγή: News Alert, Χ. Ματθόπουλος)
Νίκος Τσαγκρής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου