22 Μαΐου 2008

Η Θρησκεία της Αγοράς

Τηλεόραση φτηνή, ψυγεία, δόσεις, Ι.Χ. και οικο-δομές. / Πριζουνίκ, πρατήρια και χρηματιστήρια
και διακοπές.
Οι στίχοι αυτοί, σαν μια δυσοίωνη μικρή προφητεία, περνούν μέσα από ένα περίφημο, για μας τους «εκδρομείς του ’60», τραγούδι του Διονύση Σαββόπουλου. Μια «προφητεία» για την «παγίδα της κατανάλωσης», που από τότε είχε αρχίσει να στήνεται και εμείς να ψιλοτσιμπάμε το δόλωμα. Και μια προειδοποίηση για μια νέα θρησκεία που μας την είχε στημένη στη στροφή προς τον εικοστό πρώτο αιώνα, τη θρησκεία της αγοράς. Σήμερα, 40 χρόνια μετά, η πραγματικότητα έχει υπερβεί κατά πολύ τη μικρή αυτή «προφητεία». Η κατανάλωση είναι η πρέζα μας, η θρησκεία της αγοράς μάς δυναστεύει, η μιζέρια του «πλούτου» είναι ο πολιτισμός μας.

Από τότε που μπήκαμε στην ευρωζώνη, αρχίσαμε να τσαλαβουτάμε σε ένα διεθνές περιβάλλον, περισσότερο παρά ποτέ οικονομικό. Ένα περιβάλλον στο οποίο ο καπιταλισμός είχε επικρατήσει ως αδιαμφισβήτητος μονόδρομος˙ και το μόνο δίλημμα είχε να κάνει με την πολιτική ποιότητα του καπιταλισμού: νεοφιλελευθερισμός ή σοσιαλδημοκρατία; Τότε, θυμάστε, η ευρωπαϊκή απάντηση ήταν σοσιαλδημοκρατία και ήταν απάντηση ενστικτώδης, που διάλεγε το μη χείρον ως βέλτιστον: αφού ο καπιταλισμός είναι μονόδρομος, αφού ο ριζοσπαστικός σοσιαλισμός δεν χωράει στο διεθνές περιβάλλον, ας πάρουμε σοσιαλδημοκρατία, μήπως διασώσουμε αυτό το έρημο το «κοινωνικό κράτος»...

Κάπως έτσι λειτούργησαν την περασμένη δεκαετία οι κοινωνίες των Ευρωπαίων πολιτών και... πήραν σοσιαλδημοκρατία. Πράγμα που διευκόλυνε, στον συγκεκριμένο χρόνο, την αλματώδη απελευθέρωση της αγοράς, την τερατώδη καπιταλιστική «αντεπίθεση»: οι σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις λειτούργησαν περισσότερο σαν... τριτεγγυητές της οικονομίας της αγοράς παρά ως σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις. Δηλαδή, σαν αυτό που στο τέλος κατέληξαν, σαν νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις με σοσιαλιστικά ψευδώνυμα. Έτσι, η μεταψυχροπολεμική ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία έφαγε τα ψωμιά της, ακόμη και σαν κυβερνητικός μανδύας, για τη διευκόλυνση της ελευθέριας οικονομίας.

Σήμερα, η θρησκεία της αγοράς είναι η επίσημη πολιτική έκφραση των ευρωκυβερνήσεων, η ελευθέρια οικονομία είναι «το διεθνές και το ευρωπαϊκό περιβάλλον». Και σ' αυτό δεν χωρούν ούτε κατ' όνομα σοσιαλιστικές κυβερνήσεις, δεν χωράει ούτε καν η Πολιτική, αν πάρουμε στα σοβαρά κάποιους νεότοκους πολιτικούς στοχαστές που διατυπώνουν την άποψη ότι, ακόμη και ο διαχωρισμός Δεξιά - Αριστερά, με το παραδοσιακό περιεχόμενο (συντήρηση από τη μία και πρόοδος από την άλλη) των εννοιών, έχει οριστικά εκλείψει.

Προσωπικά, μένω εκτός, επιμένω να τρέφομαι με τη λυτρωτική βεβαιότητα ότι αυτό που λέμε κόσμος -και είναι η ανθρωπότητα, οι κοινωνίες των πολιτών, οι λαοί- είναι και θα είναι η Αριστερά, ανεξάρτητα εάν είναι ο ίδιος κόσμος που συμβάλλει καθοριστικά στην ανάδειξη «δεξιών» ή «αριστερών» κυβερνήσεων και καθεστώτων ...

Νίκος Τσαγκρής

16 Μαΐου 2008

«Le Sarko-Berlusconisme»: το life style στη θέση της πολιτικής

Περπατάω σε εμπορικό δρόμο του Παγκρατίου. Τα μαγαζιά άδεια. Άδεια η πιτσαρία, άδειο το τυροπιτάδικο, άδειο το κατάστημα γυναικείων και παιδικών ενδυμάτων˙ ο μανάβης χτυπάει μύγες και ο βιβλιοπώλης ψαρεύει πελατεία στην εξώπορτα. Αυτή η μεσημεριάτικη βόλτα, αυτή η εικόνα της έρημης αγοράς με φτιάχνει, καθώς ανταποκρίνεται στις σκέψεις μου για την ενεργειακή κρίση, την ακρίβεια, την πείνα.

Η ίδια βόλτα με χαλάει όταν μπαίνω σ’ ένα «Γερμανό» για να αλλάξω τα ακουστικά του walkman κινητού μου (που είναι και ράδιο και φωτογραφική μηχανή και βιντεοκάμερα) και πέφτω σε συνωστισμό˙ σαν αυτόν που περιέγραφε η κ. Ρεπούση στο περίφημο «βιβλίο της ιστορίας»: καμιά εικοσαριά πελάτες στριμωγμένοι στα τριανταπέντε τετραγωνικά του καταστήματος, να τσαλακώνονται προκειμένου να αποκτήσουν το πιο δημοφιλές γκάτζετ της εποχής μας˙ ή κάποιο αξεσουάρ του…

Εδώ έχουμε την εικόνα μιας παρανοϊκής, μπορούμε να πούμε, κοινωνικής συμπεριφοράς. Αφού, έκπληκτοι, βλέπουμε, πέρα από τη «δίψα» του δυτικού κόσμου για καύσιμα, δίπλα στην ακρίβεια και το φάσμα της πείνας που, σύμφωνα με όλους τους αναλυτές, μας απειλεί, να υπερέχει η «δίψα» μας για ένα «έξυπνο και καμιά φορά χρήσιμο αντικείμενο», ένα ψηφιακό γκάτζετ, το κινητό τηλέφωνο. Που, μαζί με το παραδοσιακό, πια, κόλλημά μας με την τηλεόραση και το πιο μοντέρνο με το ιντερνέτ, δεν είναι «δίψα» αλλά μαζική ψύχωση που μεταβάλλει σε είδη πρώτης ανάγκης (πιο αναγκαία κι απ’ τα τρόφιμα;) τα απόλυτα παιγνίδια της επικοινωνίας: μια αρρωστημένη εξάρτηση άξια ψυχανάλυσης.


Η τέχνη της επικοινωνίας
Η κοινωνιολογική εκτίμηση είναι ότι είμαστε παγιδευμένοι σε μια τερατώδη παγίδα που ονομάζεται «κοινωνία της πληροφορίας» και ότι, εντός της, η πολιτική, που στη χειρότερη ήταν «η τέχνη του εφικτού», τώρα είναι η «τέχνη της επικοινωνίας». Εκλεκτά προϊόντα της συγκεκριμένης «τέχνης» είναι, σύμφωνα με τους ειδικούς αναλυτές, οι Σίλβιο Μπερλουσκόνι και Νικολά Σαρκοζί, δυο απολιτικοί πολιτικοί, που ανταποκρίνονται απολύτως στον πολιτισμό της μιντιοκρατίας και ταυτόχρονα τον διαμορφώνουν: «…κυβερνούν υιοθετώντας μιαν υποτιθέμενη διαφάνεια», υποστηρίζει σε συνέντευξή του στο γαλλικό Λ’ Εξπρές ο διευθυντής της Λα Ρεπούμπλικα Ezio Mauro. «Δεν έχουν κανένα μυστικό από μας, η πολιτική και η προσωπική τους ζωή συνυπάρχουν πλάι-πλάι στο προσκήνιο της επικαιρότητας. Η πολιτική τους διέπεται από καινούργιους κανόνες…»

Ήδη αυτή η, απεχθής για τον παραδοσιακό ευρωπαϊκό πολιτισμό, νεόκοπη πολιτική μανιέρα απέκτησε «ιδεολογική» υπόσταση, έγινε «-ισμός». Στα ελληνικά, « Σαρκομπερλουσκονισμός», όπως ο τίτλος του βιβλίου του καθηγητή της Επιστήμης της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στο πανεπιστήμιο της Rennes, Pierre Musso: «Le Sarko-Berlusconisme» (Editions de l’Aube)। Το βιβλίο κυκλοφορεί αυτό τον καιρό και αναπτύσσει τα στοιχεία της μετεξέλιξης των χαρακτήρων και του life style των Μπερλουσκόνι - Σαρκοζί σε επικοινωνία, πολιτικό στυλ, πολιτική φιλοσοφία। Είναι η «πολιτική φιλοσοφία» που ο Ezio Mauro, στην ίδια συνέντευξή του στο Λ’ Εξπρές, συνοψίζει εξαιρετικά ως εξής: ο τρόπος με τον οποίο ο Γάλλος πρόεδρος έφερε στο προσκήνιο την ιδιωτική του ζωή –κατά το πρότυπο του δικού μας, του Μπερλουσκόνι– δίνει μιαν άλλη διάσταση στην πολιτική του εξουσία. Ενσαρκώνει αυτό που, στη φιλοσοφία, αποκαλείται «τα δύο κορμιά του βασιλιά»: Το απόκρυφο «σώμα» των ιδεών, της δύναμης, της δυνατότητας ενός ανώτατου άρχοντα να βλέπει και να ακούει τα πάντα, και το «φυσικό σώμα», τις ανθρώπινες αδυναμίες του και τον συναισθηματικό του κόσμο…


Ένα χυδαίο παιγνίδι
Βασικό «παιγνίδι» του «σαρκομπερλουσκονισμού» είναι η διαρκής τροφοδοσία των Μέσων Επικοινωνίας με πληροφορίες που μεταφέρουν τα φώτα της δημοσιότητας από τα μεγάλα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα στον λαμπερό κόσμο του πλούτου, της δύναμης, από τη μιζέρια της φτώχειας στη μιζέρια του πλούτου. Είναι ένα παιγνίδι που, τελευταία, παίζουν και οι δικοί μας πολιτικοί ηγέτες με τα δικά μας media. Με μόνη διαφορά ότι , ακόμα, διστάζουν να … «επικοινωνήσουν» (να κάνουν θέαμα, δηλαδή) το σπίτι τους, τη γυναίκα τους, τη γκόμενά τους. Όπως ο Γάλλος πρόεδρος, να πούμε, που κατάφερε να τραβήξει τα φώτα της δημοσιότητας από τις απεργίες και τις διαπραγματεύσεις για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, προσφέροντας στα ΜΜΕ πρώτα το θέμα του διαζυγίου του και μετά τη σχέση του με την Κάρλα Μπρούνι…

Σ’ αυτό το χυδαίο και αμοράλ «παιγνίδι», τίποτα δεν μένει κρυφό, οι δυο «πρόεδροι» συμπεριφέρονται σαν να μην έχουν λόγους να ντρέπονται για τίποτα. Δημιουργούν νέες τάσεις, καλλιεργούν στον κόσμο την προσμονή, ενώ η πολιτική τους διέπεται από καινούργιους κανόνες: το look τους, ο ενδυματολογικός τους κώδικας είναι εξίσου σημαντικός με έναν νέο νόμο του κράτους!..

Και το κινητό τους εξίσου σημαντικό με την έλλειψη καυσίμων, την πείνα, την ακρίβεια; Γιατί όχι; Η υποψία μπορεί να είναι ακραία, αλλά ευδοκιμεί. Ειδικά όταν περπατάς σ’ έναν εμπορικό δρόμο του Παγκρατίου και βλέπεις τους καταστηματάρχες να χτυπάνε μύγες, και μόνο στον «Γερμανό» της γειτονιάς να επικρατεί συνωστισμός. Τότε η υποψία διευρύνεται και, καθώς δοκιμάζεις τα καινούργια ακουστικά του κινητού σου, αναπόφευκτα σκέφτεσαι ότι ο… «σαρκομπερλουσκονισμός» είναι εδώ: ότι το look, ο ενδυματολογικός μας κώδικας, το κινητό μας τηλέφωνο, είναι πράγματα εξίσου σημαντικά για μας με την πολιτική, την ακρίβεια, την πείνα…


ΝΙΚΟΣ ΤΣΑΓΚΡΗΣ

8 Μαΐου 2008

Ξαναγράφουν...πυρηνική ιστορία


Σε μια κόντρα Σουφλιά – Δήμα, το πιθανότερο είναι να πας με τον Σουφλιά που μοιάζει ο γνωστός, ο οικείος: ο καλόγνωμος γείτονας, ο κουβαλητής πατέρας, ο σοφός παππούς. Ο άλλος είναι «ο σοβαρός άγνωστος κύριος» ή «εκείνος ο ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας». ‘Όμως, στη συγκεκριμένη κόντρα είναι δύσκολο να πάρεις… φυσιογνωμική θέση. Το θέμα δεν παίζεται, είναι η πυρηνική ενέργεια. Ε, λοιπόν, το περίεργο είναι ότι ο «σοφός παππούς» εμφανίζεται διατεθειμένος να παίξει μαζί της, ενώ «εκείνος ο ευρωβουλευτής» δηλώνει ότι η ατομική ενέργεια είναι άπαιχτη! Τι κάνουμε εμείς;

Εμείς παρακολουθούμε κατάπληκτοι κάποιους Ευρωπαίους πολιτικούς να ξαναγράφουν την… πυρηνική ιστορία. Να διαγράφουν από τις σελίδες της τα Τσερνομπίλ (για 500.000 νεκρούς μιλούν ειδικοί επιστήμονες) και τα Κοσλοντούι, τα ραδιενεργά απόβλητα του ρωσικού Kyshtym, τις διαρροές του Αγγλικού Windscale, την τήξη στον αντιδραστήρα του αμερικανικού Three-Mile Island και δεκάδες ακόμα πυρηνικά ατυχήματα με απροσμέτρητη συμμετοχή στην καταστροφή του περιβάλλοντος και την αλλαγή του κλίματος. Και βέβαια την δυνατότητα δημιουργίας πυρηνικών όπλων απ’ το πλουτώνιο (μια πυρηνική βόμβα από κάθε τόνο χρησιμοποιημένων πυρηνικών καυσίμων)…

Και να γράφουν ότι «η πυρηνική ενέργεια είναι πράσινη ενέργεια» (Κομισιόν), ότι είναι «το απαραίτητο εργαλείο για την ΕΕ στην προσπάθειά της να μειώσει τις εκπομπές αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου» ( Loyola de Palacio, επίτροπος ενέργειας της ΕΕ), ότι «η πυρηνική και η υδροηλεκτρική ενέργεια είναι οι μοναδικές πηγές παραγωγής μεγάλων ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας που δεν μολύνουν την ατμόσφαιρα» (Γιώργος Αποστολάκης, καθηγητής Πυρηνικής Τεχνολογίας του ΜΙΤ) και ότι «στόχος είναι η πράσινη ενέργεια και, κατά την άποψή μου, ορθά η Ε.Ε. έχει συμπεριλάβει σε αυτήν την κατηγορία και την πυρηνική ενέργεια» (Γιώργος Σουφλιάς, Έλληνας υπουργός ΠΕΧΩΔΕ)…

Όλα αυτά μας τρελαίνουν, μας κάνουν να ψαχνόμαστε και, δεν το κρύβω, κάτι φιλαράκια που το ’85 διαγράφτηκαν από το ΚΚΕ επειδή αρνήθηκαν να φάνε ζαρζαβατικά του Τσερνομπίλ, σκέφτονται να επιστρέψουν στο κόμμα και να ζητήσουν συγνώμη απ’ την Αλέκα. Είπαμε, το θέμα δεν παίζεται, η… δημοσιογραφική επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά. Προσωπικά, ομολογώ ότι δυσκολεύτηκα ακόμα και… φυσιογνωμική θέση να πάρω στην κόντρα Σουφλιά – Δήμα. Αποφάσισα μόνο όταν μπήκε στη μέση ο Καρατζαφέρης του ΛΑΟΣ και υποστήριξε ότι η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει στην παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, «όπως κάνουν όλα τα δυτικά κράτη», καλώντας την κυβέρνηση να αντισταθεί στην «αριστερή μιζέρια». «Εγώ είμαι η αριστερή μιζέρια» σκέφτηκα. Και αμέσως πήρα τη θέση του επίσης… μίζερου Παπαγιαννάκη, του ΣΥΡΙΖΑ: Η πρόταση Σουφλιά είναι εξωφρενική και σκανδαλώδης…
Νίκος Τσαγκρής